DRI pogazila etički kodeks državnih revizora i Zakon o državnoj revizorskoj instituciji dajući sebi status „bogova sa Olimpa“

Saopštenje za medije kompanije „13.jul – Plantaže“ povodom duplog negativnog mišljenja Državne revizorske institucije datog na kontrolisano finansijsko poslovanje za 2018. godinu

Odbor direktora kompanije „13. Jul-Plantaže“ a.d. Podgorica je razmatrao Izvještaj Državne revizorske institucije o reviziji godišnjih finansijskih iskaza za 2018.godinu, na dvije sjednice.

Na prvoj sjednici, održanoj 30.07.2020., Odbor direktora je razmatrao preliminarni izvještaj DRI koji nije sadržao mišljenje o finansijskim iskazima niti ocjenu predmetne provjere. Konstatovao je da u dostavljenom preliminarnom Izvještaju nije utvrđeno da bilo koja od, u njemu, navedenih nepravilnosti i preporuka materijalno utiče na finansijske iskaze, da će se odredjene preporuke iz Izvještaja svakako uvažiti, kao i procjena da ne treba da postoji bojazan od iskazivanja negativnog mišljenja, od strane Državne revizorske institucije Crne Gore (DRI CG).

Odbor direktora je, analizirajući ove preporuke, zaključio da iste nemaju bitnih materijalnih i prožimajućih efekata na bilansne pozicije finansijskih izvještaja i da ne dovode u pitanje tačnost, vjerodostojnost i istinitost istih, te da stoga nema ni osnova za iskazivanje negativnog mišljenja.

Na drugoj sjednici Odbor je razmatrao konačan izvještaj i donio Odluku koja se odnosi na sprovođenje aktivnosti u smislu realizacije datih preporuka DRI.

Postupajući po navedenoj odluci Odbora direktora angažovali smo Institut sertifikovanih računovođa Crne Gore, koji je, kao profesionalna nevladina organizacija, nosilac javnih ovlašćenja prenijetih po Uredbi Vlade Crne Gore (Sl. list CG br. 044/07; 33/10), član Međunarodne federacije računovođa (IFAC) i član Evropske federacije računovođa (AE) koja ima savjetodavnu ulogu pri Komisiji EU u oblasti računovodstva i revizije. Ovaj Institut ima dugogodišnji sporazum o saradnji sa DRI, na osnovu kojeg se i kadrovi DRI edukuju kod Instituta, pa ga to dodatno preporučuje za stručno kvalifikovani monitoring predmetnog izvještaja.

Analizirajući izvještaj DRI, preliminarno je konstatovano:

1. da nema uslova za iskazivanje negativnog mišljenja vezano za reviziju finansijskih iskaza za 2018.godinu,
2. da nema uslova za iskazivanje negativnog mišljenja za reviziju pravilnosti – usklađenosti sa drugom zakonskom regulativom, već je za ovaj dio revizije u izvještaju trebalo dati uslovno mišljenje.

Indikativno je, da renomirana i međunarodno priznata revizorska društva – koja su vršila reviziju godišnjih iskaza u kompaniji „13. Jul-Plantaže“, u zadnjih 14 godina – nijesu nikad davala negativno mišljenje (KPMG, HLB Mont audit, BDO) u procesu uvjeravanja da su kompanijski finansijski iskazi istiniti i objektivni. Institut smatra, da je činjenica da DRI u svom radu koristi drugu metodologiju, ali koja ne može, ni u kom slučaju, da dovede u pitanje istinitost i objektivnost finansijskih iskaza Plantaža, jer bi to značilo da su pogriješila sva do sad angažovana renomirana revizorska društva. Dakle, sva do sada angažovana revizorska društva, na bazi istih podataka koja su bila dostupna DRI, nijesu dala negativno mišljenje iz razloga što je ocijenjeno da efekti nedostataka u finansijskim iskazima nijesu materijalni i prožimajući.

S obzirom da su sva navedena revizorska društva osigurana za eventualno prouzrokovanu štetu klijentu revizije – vlasnicima, smatramo da su profesionalno i u skladu sa međunarodnim standardima revizije i kontrole kvaliteta izvršili reviziju finansijskih iskaza. Iz tog razloga, smatramo da je ova revizija, koju je vršila DRI, kreirana sa posebnim „lajtmotivom“, pa gospodin Jelić, kao njen rukovodilac, treba da se zapita da li je etički i profesionalno postupio kada je negativno mišljenje na finansijske iskaze dao na bazi činjenice da Plantaže nijesu u poslovne knjige evidentirale 11 mil.m² zemljišta kojeg imaju u popisu, ali za koje nemaju riješen svojinsko-pravni status, što je zaključak svih revizorskih kuća do sada, kao i na bazi činjenice da je njegov revizorski tim insistirao na rezervacijama po osnovu sudskih sporova, iako je to u suprotnosti sa paragrafom 14, MRS 37, koji propisuje tri kumulativna uslova koji u ovom slučaju nijesu ispunjeni da bi se izvršilo predmetno rezervisanje.

Takođe, nema osnove za negativnim mišljenjem po pitanju revizije pravilnosti, što potvrđuje i činjenica da je Društvo uskladilo rad sa većinom zakona iz relevantne nacionalne regulative i da nema osnova da u izvještaju DRI stoji da „utvrđeni slučajevi neusklađenosti imaju materijalni i prožimajući efekat u odnosu na postavljene kriterijume za reviziju pravilnosti“. Prema tome, efekti nijesu materijalni i prožimajući, pa smatramo da je trebalo dati uslovno mišljenje. Ovo se posebno odnosi na preporuke od rednog broja 8 do broja 20. Tako, u preporuci br.8, koja se odnosi na izmjene naloga za knjiženje, shodno članu 19 Zakona o računovodstvu, suprotno stavu DRI, nije povrijeđen Pravilnik o kontnom okviru, budući da isti u članu 1 navodi da postupanja navedena ovim Pravilnikom nijesu jedina dozvoljena postupanja u računovodstvu, kao i da različita tehnika knjiženja ne dovodi u pitanje istinitost i kvalitet bilansnih pozicija. Slične preporuke su obuhvaćene paragrafom 45, MRS 1 – Prezentacija finansijskih izvještaja, koji se odnosi na dosljednost prezentacije, po kojem se navodi da je dozvoljena i drugačija klasifikacija i prezentacija, pod uslovom da iste dovode do objektivnih finansijskih iskaza.

Da je riječ o pokušaju ostvarenja „politikantske egzekucije“ strateškog i operativnog menadžmenta Plantaža potvrđuje i činjenica da je gospodin Jelić u izvještaju na maliciozan, a istovremeno na neetičan način, pokušao u javnom dokumentu, da stručnu i laičku javnost dovede u zabludu da „brisanjem naloga ne ostaje trag u sistemu“. Umjesto da se bavi policijskom forenzikom, trebao bi sada, kao stručnjak, da javnost upozna da brisanje planskih veličina (konkretno u ovom slučaju planske amortizacije), da bi se evidentirale stvarne veličine, ne predstavlja povredu odredbi Zakona o računovodstvu. Ne manje važno je i to da je DRI pogazila etički kodeks državnih revizora i Zakon o državnoj revizorskoj instituciji (Sl.list CG br.070/17), dajući sebi status „bogova sa Olimpa“ i samim tim neprikosnovenog prava da preuzmu ingerencije Ustavnog suda u dijelu tumačenja odredbi Ustava, po pitanju objavljivanja službene tajne u kontekstu javnog interesa.

Ovdje posebno želimo da ukažemo javnosti da smo prije izdavanja konačnog izvještaja DRI, dok je isti bio u fazi nacrta, pisanim putem 27.05.2020.godine ukazali gospodinu Jeliću da je objelodanjivanje određenih podataka u suprotnosti sa internim aktima Plantaža koji se odnose na obavezu čuvanja poslovne tajne. Na taj način smo postupili u skladu sa članom 10, stav 2, Zakona o državnoj revizorskoj insistuciji po kojem je subjekt revizije dužan da upozna DRI sa podacima koji imaju oznaku povjerljivosti i poslovne tajne. Takođe, tačkom 6 (profesionalna tajna) etičkog kodeksa za državne revizore, propisano je da državni revizor ne smije otkrivati podatke i informacije do kojih je došao u postupku revizije bez odobrenja ili ukoliko ne postoji zakonsko ili profesionalno pravo njihovog objelodanjivanja. Međutim, nadležni kolegijum DRI se, na žalost, oglušio o naše primjedbe iako je bio dužan da postupa po njima, na osnovu člana 11 Zakona o DRI i donio je odluku da zaštićene podatke učini javno dostupnim. Tim povodom razmatramo mogućnost preduzimanja pravnih radnji u skladu sa Zakonom o zaštiti neobjavljenih podataka (Sl.list CG br.73/08), kao i Krivičnim zakonom Crne Gore (član 280 – odavanje poslovne tajne). Istovremeno, u skladu sa odredbama Etičkog kodeksa državnih revizora, pokrenućemo kod Senata DRI inicijativu da se razmotri etička odgovornost državnih revizora koji su objelodanili podatke subjekta revizije, označene poslovnom tajnom.

Preliminarnom analizom izvještaja DRI utvrđeno je da samo 4 preporuke činjenično odgovaraju navedenom stanju (da se formira Revizorski odbor, da se donese Pravilinik o računovodstvenim politikama, da se unaprijede određene interne procedure). Ne stoje ni preporuke od broja 18 do 20 koje se odnose na blagajničko poslovanje, da Plantaže postupaju u suprotnosti sa Zakonom o sprječavanju nelegalnog poslovanja, jer se radi o formalnim neusklađenostima sa propisima, gdje revizor apsolutno nije utvrdio da postoji nepravilnost koja bi imala bilo kakvu posljedicu.

Što se tiče preporuka za unapređenje upravljanja i unutrašnjim kontrolama u javnom sektoru, Zakon je donijet i stupio je na snagu krajem godine za koju se vršila revizija, a u članu 56 ovog Zakona dat je zakonski rok od 18 mjeseci da privredna društva, među kojima su Plantaže, usklade svoje poslovanje sa njim. U vezi sa tim smo preduzeli aktivnosti na unapređenju internih procedura, što treba da bude predmet revizije za 2020.godinu. Iz tog razloga nije bilo potrebe da u Izvještaju DRI za 2018. godinu budu date ovakve preporuke, osim u slučaju politikantskog opravdanja da DRI „bar nešto napiše“. 

Na kraju, postavlja se i pitanje temporalnosti objavljivanja ovog izvještaja, odnosno ocjena značaja činjenice da je isti objavljen tek poslije spovedenih parlamentarnih izbora. To se isto, kao i sve ostalo, jedino može objasniti starom narodnom izrekom „Ne pada snijeg da pokrije brijeg, već da svaka zvjerka pokaže svoj trag“.

Takođe crnogorsku javnost podsjećamo na zanimljivu činjenicu koja na svojevrstan način problematizuje i relativizuje izvještaj DRI, a to je da je član Senata Zoran Jelić, kao rukovodilac kolegijuma, koji je vršio kontrolu u Društvu, bio u konfliktu interesa, jer je njegova supruga punih 5 godina bila član Odbora direktora Plantaža u vrijeme koje ima značaj i uticaj na period kad se predmetna kontrola vršila od strane DRI.

Imajući u vidu navedeno, vrlo rado ćemo postupiti po stavu Senatora Branislava Radulovića da se u Skupštini Crne Gore, odnosno pred njenim nadležnim odborima, organizuje kontrolno saslušanje na kojem bi prisustvovali pored predstavnika kompanije, i naši konsultanti, predstavnici revizorske kuće BDO i članovi revizorskog tima DRI.